Serbest Muhasebeci Mali Müşavir aynı zamanda Ticaret ve Hukuk Mahkemelerinde Bilirkişilik yapan Özlem Pekduraner, işverenlerin iş kazalarının ve meslek hastalıklarının gerçekleşmesi durumunda yerine getirmekle yükümlü oldukları sorumluklar ve iş kazalarının ve meslek hastalıklarının bildirilme süreleri hakkında bilgiler verdi.
Mali Müşavir Özlem Pekduraner, şunları ifade etti.
Çalışma hayatında çeşitli mesleki risklerle karşı karşıyayız. İş kazaları neticesinde her yıl çok sayıda kişi hayatını kaybetmekte ya da iş göremez hale gelmektedir. İş kazalarına neden olan faktörlerin tespit edilip, bertaraf edilmesi gerekir.
Kimi zaman işverenler işçinin sağlığı ve güvenliği için yaptığı masrafları maliyet unsuru olarak değerlendirmektedir. Bu, maliyet unsuru olarak görülmemeli ve işveren iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yapmış olduğu masrafları işçiye yansıtmamalıdır. Ayrıca iş kazası gerçekleşmeden katlanılan maliyetin kaza gerçekleştikten sonra katlanılacak maliyetten çok daha az olduğu unutulmamalıdır.
Gerçekleşen her kaza iş kazası kapsamında olmayıp, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 13. maddesinde iş kazası şöyle tanımlanmıştır.
İş kazası,
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e)Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.
İş kazaları gerçekleşmeden ve gerçekleştikten sonra işverenlerin yapmakla yükümlü olduğu şeyler vardır.
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 14. maddesinde işverenin sorumlulukları şöyle ifade edilmiştir.
İşveren;
a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler.
b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler.
İş kazaları raporları sayesinde işyerinde meydana gelen kazaların en çok neden ve nerelerde ortaya çıktığı tespit edilebilmektedir. İşverenlerin iş kazalarına ve meslek hastalıklarına dair kayıt tutmamasının ve rapor düzenlememesinin yaptırımı vardır.
İş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutmamak, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili rapor düzenlememenin cezası 01.01.2019-31.12.2019 tarihleri arasında 10’dan az çalışanı olan iş yerlerinde tehlike derecesine göre 1.911,00 TL ile 2.866,00 TL. arasında değişmektedir.
Ayrıca işverenlerin kazalarını kanunda belirtilen süre içinde ilgili kurumlara bildirme zorunluluğu vardır. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre iş kazalarını bildirim süresi şöyledir.
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar ve hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular bakımından bunları çalıştıran işverenlerce, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde,
Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar, kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin doğrudan ya da taahhütlü posta ile kuruma bildirilmesi zorunludur.
İş kazalarını ve meslek hastalıklarını 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmemenin cezası 01.01.2019-31.12.2019 tarihleri arasında 10’dan az çalışanı olan iş yerlerinde tehlike derecesine göre 3.825,00 TL ile 5.737,00 TL. arasında değişmektedir.
Uygulanan cezai müeyyideler caydırıcı olması açısından gereklidir ve önemlidir. Ancak hiç bir ceza can kaybını veya kopan bir uzvu telafi edemez. İş kazalarının ve meslek hastalıklarının maddi ya da manevi zararlara yol açabileceği ve işin sadece maddi boyutunun olmayıp, manevi/vicdani boyutunun olduğu da akıllardan çıkarılmamalıdır.